بسمه تعالی
نقد دلنوشته غبطه مذبوح
نویسنده:
@Moonlight~
۱- نقد کلی دلنوشته:
غبطه مذبوح؛ از خلوت یک دلباخته، در تاریکی و سکون اتاقش آغاز می شود به اعماق تنهایی اش نفوذ می کند و تک تک عواطفش در مورد عشقی که برایش سوگواری می کند، چه سطحی ترین حس ها چه عمیق ترینشان را، خاطره بازی ها و دلتنگی ها را به شما می چشاند و گویی در نهایت در همان خلوت آمیخته با احساسات، در همان اتاق به نقطه‌ی آخر خط می رسد.
از زبان فردی نوشته شده که غم عمیقی در فراق معشوقش تجربه می کند، برای رابطه ای که دیگر به پایان رسیده سوگوار است اما همچنان در عشقی که در قلبش مانده می سوزد و این عشق غم آلود را در پارت های دلنوشته از زوایای مختلف و با بهانه های گوناگون به مخاطب نشان می دهد.
این عشق در دید دلنویس آنقدر بزرگ و مقدس است که عمیق ترین و بی نقص ترین توصیفات را از معشوقش دارد؛ به گونه ای او را ستایش می کند و حیاتش را در گرو عشق او میداند که گویی برای او تنها انسان روی کره خاکی است.
دلنوشته تماما با احساسات آمیخته شده است؛ تمامی پارت ها از عواطف درونی نویسنده نشات میگیرند و به ندرت از عواملی بیرون از ضمیر خود شخص سخن به میان می‌آید. برای دلنویس حتی طبیعت و کائنات هم جرقه ای هستند تا عشقش را به یاد بیاورد و تشبیه کند و آرایه نقش بزند، بچرخد و بچرخد تا باز به معشوقش برسد و از او بگوید و ابراز دلتنگی کند.
دلنوشته ها در واقع نوشته هایی هستند که به طور خالص هدفشان انتقال حس است، به همین منظور ممکن از هر حسی مورد پسند تمامی مخاطبانش واقع نشود. اما غبطه مذبوح آنقدر این حس ها را زیبا به تصویر میکشید و تک تک آنها را با استعاره و آرایه تزئین کرده بود که حتی کسی که عشق را تجربه نکرده و غم جدایی را حس نکرده هم میتواند با دلنویس همزادپنداری کند و او را درک کند.
۲- نقد نام دلنوشته:
عنوان دلنوشته یک ترکیب وصفی متشکل از دو لغت عربی‌ست. غبطه به معنی آرزو و تمنا و با حسرت و لغت مذبوح که از ریشه عربی ذبح می آید و در اسلام به منزله کشتن با جدا کردن سر از بدن است... ترکیب این دو کلمه اشاره به آرزویی مرده دارد؛ تمنا و حسرتی که سر از تنش جدا شده است. عنوان دانوشته با فضا و محتوا همخوانی دارد و در تمامی دلنوشته ما شاهد حسرت و تمنای نویسنده برای وصال به عشق از دست رفته‌اش هستیم.
در بطن عنوان استعاره به کار رفته و جان بخشی به آرزو باعث شده بتوان صفت مذبوح را به این حس نسبت داد.
تنها چیزی که در مورد عنوان برایم دلنشین نیست حسی است که دو کلمه عربی در کنار هم ایجاد کرده اند؛ برای دلنوشته ادبی و پارسی عنوانی تماما عربی کمی از شیوایی عنوان را کم می کند.
۳- نقد مقدمه:
مقدمه :
نامه‌های پخش و پلا بر روی میز چوبی، خراش‌های گوشه‌ی میز قدیمی، نوشته‌های مچاله شده، لیوان شیشه‌ای و ته‌مانده‌ی آب، خودنویس مسکوت و لکه‌ی جوهر سیاه بر دل سفید کاغذ... .
بوم شوم نامشروعشان فالی را فریاد می‌زند:
- این جا آرزویی مُرده.
(در ابتدای مقدمه طی دو جمله برای میز دو صفت متفاوت آورده اید و میز تکرار شده. می توان نوشت: نامه های پخش و پلا روی میز چوبی و خراش های نقش بسته بر گوشه و کنار آن. یا به هر صورتی که صلاح میبینید این جمله را اصلاح کنید)
فضایی توصیف می شود که خواننده را به اتاقی ساکت و خلوت با هوایی دلگیر و میزی که انگار میزبان نویسنده ای افسرده است می برد. در ادامه جمله ای با واج آرایی و کلماتی آهنگین حافظه‌ی این اشیاء از حادثه ای که رخ داده را بیان می کند: اینجا ارزویی مرده؛ فضای تراژدیک مقدمه کامل می شود و اشاره ای هم به عنوان دلنوشته می کند.
مقدمه فضاسازی خوبی از محتوای دلنوشته در بر دارد، حال و هوایی تراژدیک را توصیف می کند و با اشاره به عنوان ذهن خواننده را برای ورود به فضای خود دلنوشته آماده می کند. خیلی طولانی و یا خیلی کوتاه نیست و خودش نیز به تنهایی می تواند پارتی کوتاه از این دلنوشته باشد.
۴- نقد جلد:
ترکیب رنگ های قهوه ای کمرنگ و پررنگ شده در جلد حال و هوای تراژدیک و گرفته ای را منتقل می کند. سایه زوجی دیده می شود اما می توان دید که میز کوچک دو نفره داخل تصویر خالی است و کسی آنجا ننشسته و ما فقط سایه ای از دو انسان میبینیم که فاصله خیلی کمی یا هم دارند... انگار که از آن دو فقط سایه ای پشت میز باقی مانده.
ژانر عاشقانه با سایه زوج در تصویر برای مخاطب مشهود است و فونت و اندازه عنوان به گونه ای است که با وجود استفاده از تناژ رنگ های نزدیک به هم در تصویر به وضوح قابل تمایز و مشاهده است.
جمله به کاررفته روی جلو قسمتی از یکی از پارت دوم خود دلنوشته است: تنم ابریشم لبانت را بی‌قرارست و کدام پروانه‌ای‌ست که نوازش پیله بر بال‌هایش را نخواهد؟
از دو تشبیه پایه نشات گرفته: تن به پروانه و لب به پیله ابریشمی... جمله ای پر از حس و آرایه است و انتخاب مناسبی برای نشان دادن سبک دلنوشته روی جلد به شمار می آید.
۵- نقد از نظر ساختمان نوشته:
دلنوشته پارت هایی به نسبت طولانی دارد به شدت آرایه محور است و تراکم بسیار بالایی از استعاره و تشبیه و سایر آرایه ها در جملاتی پیچیده و طولانی به کار رفته.
هر پارت بندی آغازین دارد که اولین جرقه در ذهن دلنویس برای قلم به دست گرفتن و چیزی را که باعث شده اینبار هم به یاد معشوق بیوفتد را در بر دارد و این فوران احساسات در آخر پارت با جمله هایی کلیدی که می توان حس کرد اصلا کل این پارت برای رسیدن به همین جمله نوشته شده پایان می یابد.
حجم بالای آرایه و استعاره های در هم فرو رفته که یکی از پس دیگری مکمل هم می شوند و منظور قبلی را نشان می دهند باعث شده دلنوشته برای افرادی که با این سبک عجین نیستند پیچیده و سخت جلوه کند و شاید نیاز باشد جملات را دوباره بخوانند تا متوجه معنای جملات شوند و می توان گفت ساختمان دلنوشته به شدت آرایه محور ادبی و پیچیده است.
۶- نقد از نظر آرایه :
پارت ها از نظر انواع آرایه ها پربار به حساب می آیند اما مهم ترین و پرتکرار ترین آنها استعاره است که در بطن این استعاره ها شاهد تشخیص و مجاز و تشبیه به صورت مکرر بودیم.
تشبیهات فراوان در متن به چشم می خورد و نویسنده از هیچ فرصتی برای تشبیه ولو در یک اضافه تشبیهی کوچک هم فروگذار نکرده. واج آرایی و آرایه های لفظی مانند جناس نیز نه به اندازه تشبیه و استعاره اما به صورت محسوسی در چندین پارت به کار رفته مثل مرحم و مرهم.
تلمیح در چندین پارت به وضوح به کار رفته از دم مسیحایی تا به کلبه احزان در بیتن آرایه ها به وضوح به چشم می خورد.
اغراق در توصیف معشوق یا توصیف شدت غم دوری گاها دیده می شود و در قسمت هایی که نویسنده درد دوری و از عشق سوختن را زیبا و دلنشین تفسیر می کند آرایه تضاد را شاهدیم مانند اجبار شیرین.
به صورت کلی آرایه ها ۹۰ درصد هر پارت را به خود اختصاص می دادند و از سقف پتانسیل متن برای آرایه نگاری استفاده شده بود... اغلب آرایه ها در جهت توصیف معشوق و حس هایی بودند که او به نویسنده هدیه می داد.
۷- نقد از نظر علائم نگارشی:
ایراد نگارشی خاصی در متن دیده نمی شود اما به عنوان یک نکته در نظر بگیرید که برای دلنوشته شما که جملات پیچیده و طولانی و پر از ترکیبات وصفی، اضافی و استعاری دارد، استفاده به جا و دست و دلبازانه از 《،》و《؛》می تواند به خواننده کمک کند راحت تر جملات را بخواند و به جای باز کردن گره های خوانشی ذهنش برای لذت بردن از توصیفات آزاد شود. پس سعی کنید مکث ها و مرز جملات را بیش از این در نوشته مشخص کنید.
۸- نکات کلیدی برای دلنویس:
سعی کنید تا جایی که می توانید و به سبک شما لطمه ای وارد نمی شود جملات را کوتاه کنید؛ نیازی نیست خیلی درگیر ساده نویسی شوید فقط تا حد امکان با جا به جا کردن فعل و بیان جمله ای با یک فعل اما شامل گزاره های متعدد، آن را به جملات کوتاه تر با افعال بیشتر بشکنید.
از به کار بردن کلمات مترادف عربی و ناآشنا در حالی که معادل فارسی کلمه آشنا تر و مناسب تر است بپرهیزید. سعی کنید معمول ترین و پرکاربرد ترین حالت کلمه که با فضای متن همخوانی دارد را انتخاب کنید که تا حد امکان فارسی باشند... عربی شدن زبان فارسی بسیار مخرب تر از ورود کلمات انگلیسی به زبان ماست اما کمتر مورد توجه قرار میگیرد.
به جز اینها دلنوشته شما بسیار زیبا و لذت بخش و قابل لمس بود و به شخصه این قلم را تحسین می کنم.
با آرزوی موفقیت
